درادامه بحث عهد انسان وخداوند به تفاوت زندگی انسان متعهد واهل عهد الهی با انسان غیر متعهد می پردازیم انسان متعهد نگاه متعهدانه ومسئولانه به هستی وجهان وجامعه وخوددارد او علاوه براین که به دیده معرفت وعبرت به زمین وزمان وپدیده ها می نگرد

 او علاوه براین که تک تک موجودات عالم را آینه وآیتی می بیند علاوه بر این که معنارادرجزء جزء جهان می جوید درنگاه به حوادث واتفاقات بی تفاوت وخنثی از کنار آنها نمی گذرد وبه تعبیر قران

 کور وکر دربرابر آیات نیست

وَ الَّذینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیاناً (73 فرقان ) و کسانى که چون به آیه‏هاى پروردگارشان اندرزشان دهند کر و کور بر آن ننگرند .)

درنگاه متعهدانه بخشی از مسئولیت عالم به دوش انسان افتاده است وفطرت مرکز وکانون درک مسئولانه هستی است  که قبلا گفتیم فطرت عصاره میثاق های وعهدهای الهی است ودرروایات هم از فطرت با عنوان میثاق یاد شده است

 در وجود انسان نیروهای دراکه متعددی وجودارد از عقل وقلب تا فطرت که هریک علاوه بر وظیفه درک وظایف دیگر نیز دارد وفطرت درک درکنار عهد را عهده دار است یعنی هم می فهمد حقایق را وهم درک میکند

نسبت مسئولیت خودرا با آن حقیقیت ولذا تفاوت مهم علم بی مسئولیت وآگاهی مسئولانه در همین جا روشن می شود که اگر علم از فطرت وایمان وعهد الهی جدا شود علم اخته را نتیجه می دهد

 که هر چه هم بر میزان ان افزوده شود تغییری در وجدان انسانی او به وجود نمی اورد چون نمی تواند ویا نمی خواهد نسبت خودرا با این آگاهی بداند  لذا امروز می بینیم با وجود توسعه محیرالعقول علوم واطلاعات ودانش ها مسئولیت ورزی وبیداری وجدان انسانی ترقی نکرده بلکه درمواردی نزول قهقرایی داشته است

و پیشرفت علمی  نه تنها صلاح واصلاح اساسی واصولی را پدید نیاورده بلکه درموارد بسیار فساد ومفسده انگیز در حیات انسانی وحتی زیست زمینی او گشته است همان که قران در سوره روم به آن اشاره کرده است

ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ (41 روم ) در دریا و خشکى فساد ظاهر گشت به خاطر کارهاى بد مردم، ظاهر گشت تا خدا به این وسیله بعضى از آثار کار بد را به ایشان بچشاند .

 ودرکنار آن  درهمین سوره  به عنوان راه علاج به بازگشت به فطرت ویادآوری میثاق های الهی که همان فطرت ودین قیم باشد  به عنوان رکن واساس تعهد ورزی تاکیدمی کند

فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ
پس روى خود به سوى دین حنیف کن که مطابق فطرت خدا است فطرتى که خدا بشر را بر آن فطرت آفریده و در آفرینش خدا دگرگونگى نیست، این است دین مستقیم ولى بیشتر مردم نمى‏دانند